Khi Công Việc Trở Nên Bấp Bênh: Nỗi Lo, Tác Động Tâm Lý và Cách Chăm Sóc Chính Mình
Bạn đã từng trải qua thời gian bị cho thôi việc, hoặc từng lo sợ điều đó xảy ra chưa? Chắc hẳn khi đó rất nhiều cảm xúc hiện hữu bên trong bạn như sợ hãi, lo lắng về tương lai của mình, và thậm chí cả cảm giác tuyệt vọng hoặc thấy bản thân vô giá trị.
Bạn không hề đơn độc đâu! Hầu như tất cả chúng ta đều cảm thấy như vậy khi công việc hiện tại trở nên bất ổn. Nghiên cứu trong giai đoạn Covid-19 cho thấy mức độ bất ổn về công việc tăng cao chưa từng có trong khoảng thời gian này, và nguyên nhân trên dần trở thành một trong những yếu tố hàng đầu góp phần gây ra các vấn đề sức khỏe tinh thần như lo âu và trầm cảm.
Những yếu tố đứng sau cảm giác bất ổn trong công việc
Chúng ta thường cho rằng cảm giác bất an này chỉ xuất hiện khi làm việc trong một vị trí thiếu ổn định. Thực tế, nó có thể đến từ bất kỳ nỗi lo nào liên quan đến nguy cơ mất việc, dù bắt nguồn từ tình huống thực tế hay chỉ là cảm nhận chúng ta tự tạo ra.
Những nghiên cứu gần đây cho thấy gần 15% người lao động Mỹ trải qua cảm giác bất an trong công việc dù tỉ lệ thất nghiệp đang ở ngưỡng thấp kỷ lục. Vậy điều gì khiến nhiều người vẫn sống trong lo âu trong khi thực tế họ không có gì phải lo lắng?
Môi trường làm việc
Theo một số nghiên cứu, có những doanh nghiệp chủ động duy trì cảm giác bất ổn ở nhân viên, dù biết điều đó gây áp lực lên sức khỏe tinh thần. Một số tập đoàn lớn không che giấu việc họ khai thác nỗi sợ thất nghiệp như một cách thúc đẩy năng suất làm việc. Ở một số công ty khác, nỗi lo sợ bị thay thế hoặc mất việc bị sử dụng như một công cụ khiến nhân viên e dè hơn trong việc đề xuất quyền lợi hay yêu cầu tăng lương, từ đó giúp doanh nghiệp giảm chi phí vận hành.
Cảm giác bất an cũng có thể phản ánh thực tế rằng môi trường làm việc đang quá căng thẳng: nơi mỗi sai sót đều bị soi xét, nơi chúng ta luôn có cảm giác phải chứng minh giá trị của mình. Dần dần, áp lực này có thể bào mòn sự tự tin và làm suy giảm sức khỏe tinh thần.
Môi trường văn hóa – xã hội
Bên cạnh đó, sự mở rộng hoạt động kinh doanh trên thị trường quốc tế, thuê đơn vị bên ngoài hay sử dụng công nghệ tiên tiến đang phát triển mạnh đã khiến nhiều người lao động lo ngại rằng họ có thể bị thay thế bất cứ lúc nào. Ngày càng có nhiều công ty sử dụng máy móc, phần mềm hoặc để đơn vị khác làm việc để giảm chi phí, nên nỗi lo công việc của bạn không còn ổn định là điều hoàn toàn dễ hiểu.
Ngoài ra, những sự kiện lớn có ảnh hưởng trên phạm vi toàn cầu, chẳng hạn như đại dịch COVID-19 hay sự bùng nổ của AI cũng có thể khiến mọi người cảm thấy bất an về tương lai nói chung, bao gồm cả công việc của chính mình.
Môi trường kinh tế
Như thường lệ, một nền kinh tế đang trên đà đi xuống sẽ dẫn đến sự bất ổn trong công việc tăng cao. Những công ty khi này buộc phải tìm đến những giải pháp cực đoan như sa thải hàng loạt để giúp giải quyết vấn đề chi phí vận hành. Hơn nữa, số công việc trên thị trường lúc này cũng sẽ giảm đi đáng kể. Trước những nguyên nhân trên, người lao động cảm thấy lo lắng cũng là điều dễ hiểu.
Và cuối cùng, vấn đề sức khoẻ tinh thần tiềm ẩn
Ngay cả khi bối cảnh xã hội hay tình hình kinh tế không có dấu hiệu bất thường, vẫn có một bộ phận nhỏ người lao động luôn có cảm giác bất an đối với việc làm của bản thân. Ví dụ, những ai chung sống với rối loạn lo âu trong khoảng thời gian dài thường dễ đối mặt với những cơn lo lắng dai dẳng và mạnh mẽ về nhiều mặt trong cuộc sống, chính công việc cũng không nằm ngoài số đó.
Những ảnh hưởng tinh thần bạn có thể gặp phải
Dù nguyên nhân xuất phát từ đâu, việc sống trong trạng thái luôn lo sợ về công việc đều có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tinh thần. Nhiều nghiên cứu cho thấy cảm giác bất ổn này có thể làm tăng nguy cơ trầm cảm, lo âu, lạm dụng chất kích thích và nhiều vấn đề nghiêm trọng khác liên quan đến sức khỏe tâm lý.
Trầm cảm
Các nghiên cứu cho thấy nỗi lo về công việc có thể kéo theo những triệu chứng trầm cảm từ mức độ vừa đến nặng. Một số kết quả còn chỉ ra rằng những người rơi vào tình trạng bất ổn nghề nghiệp có nguy cơ mắc trầm cảm cao gấp ba lần so với bình thường.
Điều này có thể đến từ nhiều nguyên do. Hãy nhớ lại lần gần nhất bạn lo lắng về công việc của mình. Cũng giống như nhiều người, bạn sẽ thấy tinh thần mình như tụt dốc. Bạn buồn bã khi nghĩ về tương lai, bởi khi công việc không còn chắc chắn, cuộc sống dường như khó có thể diễn ra đúng như những gì bạn từng hình dung. Một số người thậm chí còn cảm thấy thất vọng về chính mình vì họ cho rằng viễn cảnh nghề nghiệp bấp bênh bắt nguồn từ những thiếu sót cá nhân, dù trên thực tế điều này không hề đúng.
Tất cả những lý do trên có thể khiến cảm giác buồn bã trở nên nặng nề hơn khi bạn đối mặt với sự bất ổn trong công việc. Điều đáng chú ý là một số nghiên cứu còn cho thấy những người trẻ tuổi và những người có ít con lại có mức độ trầm cảm cao hơn trong trường hợp này.
Lo âu
Không khó hiểu khi những người thường xuyên lo sợ về sự bấp bênh trong công việc lại dễ rơi vào trạng thái lo âu. Sự thiếu chắc chắn trong công việc vốn đã là một nguồn căng thẳng lớn, và khi đi kèm áp lực tài chính hay sự tự tin suy giảm, mức độ lo âu càng có xu hướng tăng lên.
Căng thẳng và lo âu luôn được ghi nhận có mối liên hệ mật thiết rõ ràng. Đôi khi, một chút áp lực hay căng thẳng vừa phải là điều bình thường, thậm chí chúng còn giúp ta duy trì động lực. Nhưng khi phải sống với áp lực cao trong thời gian dài, cơ thể và tâm trí sẽ dần trở nên kiệt quệ, lo âu vì thế cũng dễ dàng xuất hiện.
Điều đáng nói là lo âu và sự bất ổn công việc có thể tạo thành một vòng lặp tiêu cực. Khi tâm trí vốn đã đầy lo lắng, bạn có xu hướng nhìn thấy nguy cơ mất việc ngay cả khi công việc của mình hoàn toàn ổn định. Và khi cảm giác thiếu an toàn tăng lên, bạn dễ rơi vào trạng thái làm việc quá sức để “bù đắp”, điều này lại tiếp tục đẩy mức căng thẳng và lo âu lên cao hơn.
Lạm dụng chất kích thích
Một số nghiên cứu cho thấy những người sống trong cảm giác bất ổn về công việc dễ tìm đến các chất kích thích như một cách tạm thời để xoa dịu cảm xúc bên trong. Đồng thời, nỗi lo lắng về tài chính, vốn thường đi kèm với sự bất ổn nghề nghiệp, cũng có thể kéo theo những hành vi sử dụng chất không lành mạnh, chẳng hạn như uống rượu để giảm căng thẳng hoặc tiêu thụ nhiều hơn bình thường.
Điều này đồng nghĩa với việc khi sự bất ổn trong công việc khiến bạn lo lắng về tài chính, nguy cơ phát sinh các vấn đề liên quan đến chất kích thích cũng có thể cao hơn.
Chăm sóc bản thân và tinh thần trong cuộc sống biến động
Nếu bạn đang trải qua cảm giác bất ổn trong công việc, hãy nhớ rằng có những điều nằm ngoài khả năng kiểm soát của bạn. Có vô số yếu tố, từ tình hình kinh tế đến những biến động trong doanh nghiệp,…có thể ảnh hưởng đến sự ổn định của một công việc. Điều bạn hoàn toàn có thể làm là chủ động tìm cách giảm bớt căng thẳng ấy, và ưu tiên sức khỏe tinh thần của mình.
Hiểu rõ điều gì đang diễn ra trong suy nghĩ của bạn
Trước hết, hãy cố gắng nhìn nhận tình huống của bạn một cách thực tế và khách quan hơn. Như đã đề cập, nhiều người cảm thấy bất ổn trong công việc dù điều đó không phản ánh đúng thực tế. Có thể bạn luôn thấy bất an dù cho công việc hoàn toàn ổn định.
Nếu rơi vào trường hợp này, hãy nhẹ nhàng nhìn lại những suy nghĩ đã khiến bạn cảm thấy bất an. Chẳng hạn, bạn có thể đang tự nhủ: “Mình phải thật hoàn hảo, nếu không sẽ bị cho nghỉ việc.” Vậy suy nghĩ đó bắt nguồn từ đâu? Có điều gì thực sự chứng minh rằng nó đúng không? Và liệu có bằng chứng nào cho thấy điều ngược lại?
Khi bạn nhận diện được những giả định sai lệch này, bạn có thể gạt bỏ chúng và thay thế bằng những suy nghĩ đúng đắn hơn. Chẳng hạn, bạn có thể đổi suy nghĩ ở trên thành: “Mình cũng chỉ là con người, và mắc sai lầm cũng không sao cả.”
Gầy dựng những mối quan hệ giúp bạn cảm thấy an tâm hơn
Trong giai đoạn nhiều biến động, việc có những người phù hợp ở bên cạnh thật sự mang lại khác biệt lớn cho chúng ta. Một số nghiên cứu cho thấy sự gắn kết và hỗ trợ từ những người xung quanh có thể giúp giảm bớt tác động tiêu cực của cảm giác bất ổn trong công việc đối với sức khỏe tinh thần. Nói cách khác, một mạng lưới quan hệ tích cực sẽ giúp bạn vững vàng hơn trước những lo lắng liên quan đến công việc.
Hãy nuôi dưỡng những mối quan hệ thân thiết, những người mà bạn có thể tìm đến khi cảm thấy chênh vênh. Khi có người để trò chuyện và sẻ chia, đặc biệt là về mặt cảm xúc, bạn sẽ cảm thấy nhẹ lòng và vững vàng hơn.
Đừng khiến bản thân lao lực
Thật khó để cưỡng lại chuyện ép mình phải luôn làm tốt khi bạn thấy lo lắng về công việc. Bạn luôn cảm giác mình phải chứng minh cho mọi người thấy năng lực của bản thân, rồi vô tình tự đưa chính mình vào một cuộc thi xem ai sẽ là người bền bỉ nhất tại văn phòng.
Trên thực tế, có rất nhiều nguyên nhân từ việc cắt giảm nhân sự và tình hình kinh tế thay đổi. Làm việc với cường độ cao có thể là cách hay để đối phó với nỗi sợ ban đầu, nhưng dần bạn sẽ dễ rơi vào “burnout” và thấy kiệt sức. Điều này có thể khiến hiệu suất làm việc của bạn tệ đi theo thời gian, và cuối cùng lại tạo ra kết quả trái ngược hoàn toàn so với những gì bạn mong muốn ban đầu.
Vì thế, hãy luôn đặt việc chăm sóc bản thân mình ở mức ưu tiên mặc dù có nhiều điều đang khiến bạn phải lo lắng. Cố gắng ngủ đủ giấc (từ 7-9 tiếng), nạp năng lượng cho bản thân bằng những bữa ăn chất lượng, dinh dưỡng và hướng tới một nhịp sống cân bằng giữa công việc và đời tư.
Trò chuyện cùng chuyên gia
Nếu bạn cảm thấy nỗi lo âu về công việc đang gây sức ép nặng nề lên bản thân, việc gặp chuyên gia tâm lý cũng là một lựa chọn tốt. Việc trò chuyện cùng chuyên gia có thể giúp bạn nhận ra và thay đổi những suy nghĩ hay thói quen không còn phù hợp, đồng thời hỗ trợ bạn vững vàng hơn trước những áp lực từ cuộc sống.
Dịch từ nguồn: Job Security and Its Psychological Implications: The Impact on Mental Health
Nguồn ảnh: Pexels
