CHUYỂN MÙA – CHUYỂN MÌNH: GIỮ VỮNG SỨC KHOẺ TINH THẦN TRONG CÔNG VIỆC
Tháng Tư đánh dấu sự chuyển giao giữa mùa khô và mùa mưa tại nhiều khu vực ở Việt Nam, đồng thời cũng là thời điểm miền Bắc bước vào giai đoạn chuyển từ mưa lạnh sang nắng nóng. Đây không chỉ là sự thay đổi về thời tiết mà còn tác động đến tâm sinh lý con người. Khi môi trường xung quanh thay đổi, cơ thể và tâm trí cũng phải thích nghi. Nhiều người cảm thấy mệt mỏi, thiếu động lực hoặc dễ căng thẳng hơn vào thời điểm này. Vậy làm thế nào để giữ vững tinh thần và duy trì hiệu suất làm việc trong giai đoạn chuyển mùa?
Nguồn ảnh: Kaganagil
1. Ảnh hưởng của chuyển mùa đến sức khỏe tinh thần và thể lý
Thay đổi thời tiết – Thay đổi tâm trạng
- Nhiệt độ tăng giảm thất thường, độ ẩm biến động và những cơn mưa bất chợt có thể ảnh hưởng đến tâm lý và cảm xúc. Một số tác động phổ biến bao gồm:
- Cảm giác uể oải, thiếu năng lượng: Thời tiết nắng nóng dễ khiến cơ thể mất nước, làm giảm sự tập trung và tăng cảm giác mệt mỏi.
- Thay đổi cảm xúc: Những ngày mưa kéo dài có thể khiến nhiều người cảm thấy chán nản hoặc dễ cáu gắt hơn.
- Rối loạn giấc ngủ: Nhiệt độ và độ ẩm thay đổi có thể làm giấc ngủ bị gián đoạn, dẫn đến mất ngủ hoặc ngủ không sâu giấc.
- Tâm trạng bất ổn do sự thay đổi nhanh chóng từ lạnh sang nóng: Ở miền Bắc, việc chuyển từ mưa lạnh sang nắng nóng đột ngột có thể khiến cơ thể chưa kịp thích nghi, gây cảm giác bứt rứt, khó chịu hoặc dễ cáu gắt hơn.
Nguồn ảnh: Pinterest
Ảnh hưởng đến sức khỏe thể lý
- Hệ miễn dịch suy giảm: Sự thay đổi đột ngột của nhiệt độ có thể làm cơ thể dễ bị cảm lạnh, cúm hoặc dị ứng.
- Các vấn đề về hô hấp: Độ ẩm cao trong mùa mưa có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh về đường hô hấp như viêm họng, viêm phế quản, trong khi nắng nóng có thể làm tăng nguy cơ viêm xoang, dị ứng phấn hoa.
- Đau nhức cơ và xương khớp: Những người có bệnh lý nền như viêm khớp thường cảm thấy đau nhức hơn khi thời tiết thay đổi.
- Say nắng và mất nước: Đặc biệt ở miền Bắc khi nhiệt độ tăng mạnh sau những ngày mưa lạnh, cơ thể có nguy cơ bị sốc nhiệt nếu không thích nghi kịp.
Tâm lý học về sự thay đổi môi trường
Sự thay đổi đột ngột của thời tiết có thể gây ra những tác động không nhỏ đến tâm lý con người, đặc biệt là trong môi trường làm việc. Một số lý thuyết tâm lý học giải thích rằng cảm giác căng thẳng và khó chịu trong những giai đoạn chuyển mùa là kết quả của sự thay đổi trong các yếu tố môi trường xung quanh, bao gồm ánh sáng, nhiệt độ và độ ẩm.
- Ánh sáng và tâm trạng: Ánh sáng mặt trời là một yếu tố quan trọng trong việc điều chỉnh các chu kỳ sinh học của con người. Khi ánh sáng mặt trời giảm, cơ thể sẽ sản xuất ít serotonin và melatonin, hai hormone điều chỉnh tâm trạng và giấc ngủ. Điều này có thể dẫn đến cảm giác buồn bã, thiếu năng lượng, hoặc dễ cáu gắt trong những ngày trời u ám hoặc chuyển lạnh đột ngột. Ngược lại, khi có sự thay đổi mạnh mẽ từ mưa lạnh sang nắng nóng, cơ thể sẽ phải điều chỉnh lại nhịp sinh học, gây ra sự xáo trộn trong cảm giác thoải mái và tâm trạng.
- Nhiệt độ và sự thích nghi: Theo nghiên cứu của Hiệp hội Tâm lý Hoa Kỳ (American Psychological Association, 2021), khi nhiệt độ thay đổi đột ngột, cơ thể sẽ phải làm quen với điều kiện mới. Sự thay đổi này có thể tạo ra cảm giác bất an hoặc lo lắng, vì cơ thể chưa kịp thích nghi hoàn toàn với sự biến đổi. Các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng trong những ngày chuyển mùa, não bộ có thể gặp khó khăn trong việc điều chỉnh các yếu tố môi trường, dẫn đến căng thẳng kéo dài và giảm hiệu quả công việc.
- Hiện tượng “hội chứng chuyển mùa”: Mặc dù ở Việt Nam không có mùa đông lạnh kéo dài, nhưng sự thay đổi thời tiết giữa mùa khô và mùa mưa hoặc giữa mưa lạnh và nắng nóng cũng có thể tạo ra một số hiện tượng tương tự như hội chứng rối loạn cảm xúc theo mùa (Seasonal Affective Disorder – SAD). Theo nghiên cứu của Environmental Psychology Journal (2020), việc thiếu ánh sáng mặt trời và sự thay đổi nhiệt độ đột ngột có thể làm giảm sự sản xuất serotonin, gây ra cảm giác buồn bã và thiếu động lực, ảnh hưởng đến hiệu suất làm việc.
- Kích thích và cảm giác thư giãn: Mặc dù sự thay đổi thời tiết có thể mang lại cảm giác khó chịu trong thời gian đầu, nhưng một số nghiên cứu chỉ ra rằng khi cơ thể có thể thích nghi được với điều kiện thời tiết mới, cảm giác thư giãn và hồi phục có thể xảy ra. Điều này chủ yếu là do sự thay đổi trong môi trường sống kích thích các cơ chế tự điều chỉnh của cơ thể, giúp con người cảm thấy tỉnh táo và tràn đầy năng lượng sau khi vượt qua giai đoạn thích nghi.
2. Cách thích nghi và duy trì sức khỏe tinh thần và thể lý
Nguồn ảnh: Unitygift
Tận dụng ánh sáng tự nhiên
Ánh sáng mặt trời không chỉ giúp cơ thể tổng hợp vitamin D mà còn kích thích sản xuất serotonin – chất giúp cải thiện tâm trạng (Holick, 2019). Nếu làm việc trong văn phòng, hãy cố gắng:
- Ngồi gần cửa sổ để tiếp xúc với ánh sáng tự nhiên.
- Đi dạo ngoài trời vào buổi sáng hoặc giữa giờ làm để giảm căng thẳng.
- Sử dụng đèn ánh sáng vàng hoặc trắng ấm nếu không gian làm việc thiếu sáng.
Duy trì hoạt động thể chất
- Tập thể dục giúp giải phóng endorphin – một loại hormone tạo cảm giác hạnh phúc và giảm căng thẳng (Ratey & Hagerman, 2013). Nếu không thể tập luyện ngoài trời, bạn có thể thử các bài tập nhẹ nhàng trong nhà như yoga, thiền hoặc các bài tập giãn cơ đơn giản.
- Ngoài ra, việc vận động cũng giúp tăng cường hệ miễn dịch, giảm nguy cơ mắc các bệnh do thay đổi thời tiết, đặc biệt là cảm lạnh và cúm.
Chế độ ăn uống hợp lý
- Chế độ dinh dưỡng ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe tinh thần và thể lý. Một số thực phẩm giúp duy trì tâm trạng ổn định và bảo vệ sức khỏe bao gồm:
- Thực phẩm giàu omega-3 (cá hồi, quả óc chó, hạt chia) giúp giảm lo âu và cải thiện trí nhớ (Gómez-Pinilla, 2008).
- Thực phẩm chứa tryptophan (chuối, sữa, các loại hạt) giúp cơ thể sản xuất serotonin tự nhiên (Young, 2007).
- Uống đủ nước để duy trì sự tỉnh táo và giảm cảm giác mệt mỏi.
- Tăng cường thực phẩm giàu vitamin C (cam, ớt chuông, dâu tây) để hỗ trợ hệ miễn dịch.
- Ăn nhiều rau xanh và chất xơ để giúp hệ tiêu hóa hoạt động tốt hơn, đặc biệt trong thời gian chuyển mùa dễ gây rối loạn tiêu hóa.
Thực hành chánh niệm (Mindfulness)
- Chánh niệm là một phương pháp khoa học giúp kiểm soát căng thẳng và cân bằng cảm xúc (Kabat-Zinn, 1994). Một số cách áp dụng chánh niệm tại nơi làm việc:
- Hít thở sâu trong 5 phút mỗi khi cảm thấy áp lực.
- Dành thời gian nghỉ ngắn giữa các nhiệm vụ để tái tạo năng lượng.
3. Gợi ý hoạt động tại nơi làm việc
Tổ chức “Tuần lễ sức khỏe tinh thần và thể lý” với các hoạt động như thử thách đi bộ, workshop mindfulness, hoặc chia sẻ câu chuyện truyền cảm hứng.
Tạo không gian thư giãn với cây xanh, nhạc nhẹ hoặc khu vực nghỉ ngơi để nhân viên có thể giảm căng thẳng giữa giờ làm việc.
Khuyến khích làm việc linh hoạt vào những ngày thời tiết xấu để giúp nhân viên cân bằng công việc và sức khỏe.
Kết luận
Sự thay đổi thời tiết có thể ảnh hưởng đến tinh thần và hiệu suất làm việc, nhưng nếu biết cách thích nghi, chúng ta có thể biến thách thức thành cơ hội để phát triển bản thân. Một môi trường làm việc thân thiện, hỗ trợ nhân viên cả về thể chất lẫn tinh thần sẽ giúp doanh nghiệp đạt được hiệu suất cao hơn và xây dựng một đội ngũ vững mạnh hơn.
Hãy cùng nhau đón nhận những thay đổi của tự nhiên và “chuyển mình” một cách tích cực!
Biên tập và chuyển ngữ: Thu Hoa
Tài liệu tham khảo
- American Psychological Association. (2021). The effects of environment on mental health. APA Publications.
- Environmental Psychology Journal. (2020). How seasonal changes impact mood and productivity. 45(2), 123-135.
- Gómez-Pinilla, F. (2008). Brain foods: The effects of nutrients on brain function. Nature Reviews Neuroscience, 9(7), 568-578.
- Holick, M. F. (2019). Vitamin D and brain health. Journal of the American College of Nutrition, 38(1), 58-67.
- Kabat-Zinn, J. (1994). Wherever you go, there you are: Mindfulness meditation in everyday life. Hyperion.
- Ratey, J. J., & Hagerman, E. (2013). Spark: The revolutionary new science of exercise and the brain. Little, Brown.
- Young, S. N. (2007). How to increase serotonin in the human brain without drugs. Journal of Psychiatry & Neuroscience, 32(6), 394-399.
