TRÍ TUỆ CẢM XÚC TRONG MÔI TRƯỜNG LÀM VIỆC
Trí Tuệ Cảm Xúc Là Gì?
Trí tuệ cảm xúc (còn được gọi là EI – Emotional Intelligence) là khả năng của một người trong việc nhận biết, thấu hiểu và quản lý cảm xúc – cả của bản thân lẫn của người khác. Thuật ngữ này được các nhà tâm lý học đưa ra vào những năm 1990 và nhanh chóng lan rộng trong giới nghiên cứu cũng như các lĩnh vực khác.
Theo hai nhà tâm lý học Peter Salovey và John D. Mayer – những người tiên phong trong lĩnh vực này – trí tuệ cảm xúc là khả năng nhận diện và thấu hiểu cảm xúc ở chính mình cũng như ở người khác. Chính sự hiểu biết về cảm xúc này giúp chúng ta đưa ra quyết định tốt hơn, giải quyết vấn đề hiệu quả hơn và giao tiếp một cách tinh tế hơn.
Trước đây, các nhà tâm lý học thường cho rằng cảm xúc và trí tuệ là hai khía cạnh đối lập. Tuy nhiên, trong vài thập kỷ trở lại đây, các nghiên cứu về tâm lý học cảm xúc đã dần nhận thấy mối liên hệ mật thiết giữa tư duy (cognition) và cảm xúc (affect), từ đó mở ra hướng tiếp cận mới trong việc hiểu và ứng dụng EI trong đời sống và công việc.
Vì Sao EI Quan Trọng Trong Môi Trường Làm Việc
Trí tuệ cảm xúc thường được đo lường bằng EQ (Emotional Intelligence Quotient – Chỉ số trí tuệ cảm xúc). Theo một cuộc khảo sát với các nhà tuyển dụng, gần 75% người tham gia cho biết họ đánh giá cao EQ của ứng viên hơn là chỉ số IQ.³
EI từ lâu đã được công nhận là một kỹ năng thiết yếu, giúp cải thiện khả năng giao tiếp, quản lý, giải quyết vấn đề và xây dựng mối quan hệ nơi làm việc. Tin vui là EI không phải một năng lực bẩm sinh cố định – các nhà nghiên cứu cho rằng chúng ta hoàn toàn có thể rèn luyện và phát triển trí tuệ cảm xúc thông qua thực hành và đào tạo.
Vậy vì sao trí tuệ cảm xúc trở thành một kỹ năng được đánh giá cao đến vậy trong công sở?
Người Có EQ Cao Thường:
- Ra quyết định tốt và giải quyết vấn đề hiệu quả
- Giữ bình tĩnh trong môi trường áp lực
- Giải quyết xung đột một cách linh hoạt và tích cực
- Có khả năng đồng cảm sâu sắc với người khác
- Lắng nghe, suy ngẫm và phản hồi tốt trước những lời góp ý mang tính xây dựng
Người Có EQ Thấp Thường:
- Đóng vai nạn nhân hoặc tránh né trách nhiệm khi mắc lỗi
- Giao tiếp theo kiểu bị động hoặc quá gây hấn
- Từ chối làm việc nhóm hoặc hợp tác
- Dễ chỉ trích người khác hoặc phớt lờ quan điểm của đồng nghiệp
Những đặc điểm này ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu suất làm việc, mối quan hệ nội bộ và văn hóa doanh nghiệp. Chính vì vậy, việc phát triển EQ không chỉ giúp cá nhân thành công mà còn góp phần tạo nên môi trường làm việc tích cực và hiệu quả hơn.
Cách Phát Triển Trí Tuệ Cảm Xúc
Mặc dù một số người có khả năng cảm xúc một cách tự nhiên, nhưng ai cũng có thể rèn luyện và cải thiện trí tuệ cảm xúc của mình. Điều này đặc biệt hữu ích trong môi trường làm việc – nơi mà thành công phụ thuộc rất nhiều vào sự thấu hiểu lẫn nhau, làm việc nhóm và giao tiếp hiệu quả.
Nếu bạn muốn nâng cao EQ để cải thiện hiệu quả làm việc, hãy tập trung phát triển năm năng lực cốt lõi sau đây của trí tuệ cảm xúc:
- Tự nhận thức (Self-awareness)
- Tự điều chỉnh cảm xúc (Self-regulation)
- Kỹ năng xã hội (Social skills)
- Sự đồng cảm (Empathy)
- Động lực nội tại (Motivation)
Bắt đầu với việc nâng cao Tự Nhận Thức
Một trong những bước đầu tiên để sử dụng EI hiệu quả tại nơi làm việc là tập quan sát và nhận diện cảm xúc của chính mình. Tự nhận thức là khả năng hiểu được các khía cạnh bên trong của bản thân – bao gồm cảm xúc, suy nghĩ và hành vi. Đây được xem là nền tảng quan trọng nhất của trí tuệ cảm xúc.
Thực hành tự nhận thức bằng cách:
- Lắng nghe cảm xúc của chính mình: Bạn đang cảm thấy thế nào? Những cảm xúc đó ảnh hưởng ra sao đến cách bạn phản ứng, ra quyết định hoặc giao tiếp với người khác?
- Đánh giá điểm mạnh và điểm yếu cảm xúc: Bạn giao tiếp với người khác hiệu quả đến mức nào? Có thường xuyên cảm thấy bực bội, mất kiên nhẫn hoặc khó chịu không? Bạn có cách nào lành mạnh để xử lý những cảm xúc ấy không?
- Ghi nhớ rằng cảm xúc chỉ là tạm thời: Có thể bạn đang bực mình vì một đồng nghiệp hoặc bị giao một công việc gây khó chịu. Nhưng hãy nhớ: cảm xúc là nhất thời, còn hành động bạn chọn lại có ảnh hưởng lâu dài. Những phản ứng vội vàng có thể cản trở sự tiến bộ và mục tiêu sự nghiệp của bạn.
Rèn Luyện Khả Năng Tự Điều Chỉnh Cảm Xúc
Theo Daniel Goleman, tự điều chỉnh cảm xúc là một thành phần quan trọng trong trí tuệ cảm xúc. Việc nhận biết cảm xúc chỉ là bước đầu – bạn còn cần học cách kiểm soát và điều tiết cảm xúc một cách phù hợp.
Những người có khả năng tự điều chỉnh tốt thường thích nghi linh hoạt với các tình huống thay đổi. Họ không dồn nén cảm xúc một cách tiêu cực, nhưng cũng không phản ứng bốc đồng – mà thay vào đó, biết lựa chọn thời điểm phù hợp để thể hiện cảm xúc một cách tích cực.
Làm sao để cải thiện khả năng tự điều chỉnh cảm xúc nơi công sở?
- Tìm cách giải tỏa căng thẳng trong công việc
Hãy xây dựng thói quen giúp xả stress lành mạnh: tham gia hoạt động thể thao, dành thời gian cho sở thích cá nhân hoặc đơn giản là nghỉ ngơi hợp lý. Những hoạt động ngoài công việc sẽ giúp bạn nạp lại năng lượng và kiểm soát cảm xúc tốt hơn. - Giữ bình tĩnh khi đối mặt với áp lực
Hãy chấp nhận rằng không phải lúc nào bạn cũng kiểm soát được mọi thứ. Thay vì phản ứng gay gắt, hãy tìm những cách ứng xử tích cực, tránh “đổ thêm dầu vào lửa” trong tình huống căng thẳng. - Suy nghĩ trước khi đưa ra quyết định
Cảm xúc có thể khiến bạn hành động thiếu cân nhắc trong lúc nóng giận. Hãy cho mình một khoảng dừng để bình tâm lại và xem xét các lựa chọn – bạn sẽ có khả năng đưa ra quyết định sáng suốt và hợp lý hơn.
Cải Thiện Kỹ Năng Giao Tiếp Xã Hội
Các nghiên cứu trong lĩnh vực tâm lý cảm xúc cho thấy rằng những người có EQ cao thường sở hữu kỹ năng xã hội vượt trội. Trong môi trường công sở, kỹ năng xã hội được đánh giá rất cao vì chúng giúp cải thiện khả năng giao tiếp và góp phần xây dựng một văn hóa doanh nghiệp tích cực.
Nhân viên và nhà quản lý có kỹ năng xã hội tốt thường dễ dàng tạo dựng mối quan hệ với đồng nghiệp, truyền đạt ý tưởng một cách hiệu quả và xây dựng được sự tín nhiệm. Họ không chỉ là những người đồng đội tốt, mà còn có khả năng đảm nhận vai trò lãnh đạo khi cần thiết.
Làm thế nào để nâng cao kỹ năng xã hội trong công việc?
- Lắng nghe thật sự
Lắng nghe không đơn thuần là im lặng để người khác nói. Lắng nghe chủ động nghĩa là thể hiện sự chú ý, đặt câu hỏi và đưa ra phản hồi phù hợp. Dù bạn là quản lý hay thành viên trong nhóm, việc lắng nghe tích cực cho thấy bạn thực sự quan tâm đến công việc và sẵn sàng hợp tác để đạt được mục tiêu chung. - Chú ý đến ngôn ngữ cơ thể
Cử chỉ, ánh mắt, tư thế và nét mặt đều là những tín hiệu thể hiện cảm xúc thật của người đối diện. Khi bạn nhạy bén với giao tiếp phi ngôn ngữ, bạn sẽ hiểu được nhiều điều mà lời nói không thể hiện ra. - Trau dồi khả năng thuyết phục
Trong môi trường làm việc, khả năng gây ảnh hưởng và trình bày ý tưởng thuyết phục sẽ giúp bạn đạt được sự ủng hộ từ đồng nghiệp và cấp trên. Đây là một yếu tố quan trọng giúp bạn thăng tiến trong sự nghiệp. - Tránh xa các “drama” nơi công sở
Hãy cố gắng không bị cuốn vào các cuộc tranh cãi vụn vặt hay chính trị nội bộ. Tuy nhiên, cũng cần hiểu rằng xung đột là điều khó tránh. Thay vì né tránh, hãy lắng nghe ý kiến của các bên, tìm kiếm giải pháp xây dựng và giữ thái độ trung lập, chuyên nghiệp trong mọi tình huống.
Rèn Luyện Sự Đồng Cảm
Người có trí tuệ cảm xúc cao thường có khả năng đặt mình vào vị trí của người khác để thấu hiểu cảm xúc của họ. Tuy nhiên, sự đồng cảm (empathy) không chỉ dừng lại ở việc nhận biết cảm xúc của người khác – mà còn thể hiện ở cách bạn phản ứng với những cảm xúc đó một cách tinh tế và chân thành.
Tại nơi làm việc, sự đồng cảm giúp bạn hiểu rõ hơn về các mối quan hệ và tương tác giữa đồng nghiệp, cấp dưới và cấp trên. Nó cũng giúp bạn nhận diện ai đang có ảnh hưởng trong tập thể, và cách các mối quan hệ quyền lực này tác động đến cảm xúc, hành vi và cách mọi người giao tiếp với nhau.
Làm sao để nuôi dưỡng sự đồng cảm trong công việc?
- Đặt mình vào vị trí người khác
Không dễ để làm điều này, đặc biệt khi bạn cảm thấy đối phương sai hoặc không hợp lý. Tuy nhiên, thay vì để sự bất đồng trở thành xung đột lớn, hãy thử dành thời gian nhìn nhận vấn đề từ góc nhìn của họ. Đây là bước đầu tiên rất quan trọng để tìm ra điểm chung và tạo ra giải pháp hài hòa cho cả hai bên - Quan sát cách bạn phản hồi người khác
Khi làm việc nhóm, bạn có để cho người khác lên tiếng không? Bạn có ghi nhận ý kiến của họ, ngay cả khi bạn không đồng ý? Đôi khi, chỉ một sự công nhận đơn giản cũng có thể khiến người khác cảm thấy được tôn trọng và sẵn sàng hợp tác hơn.
Nuôi Dưỡng Động Lực Nội Tại
Một yếu tố cốt lõi khác của trí tuệ cảm xúc chính là động lực nội tại – tức là động lực xuất phát từ bên trong bản thân. Những người có EQ cao thường được thúc đẩy bởi niềm đam mê và sự cam kết với công việc, chứ không chỉ vì phần thưởng bên ngoài như tiền bạc, danh vọng hay địa vị.
Tất nhiên, các yếu tố bên ngoài như thu nhập hay sự công nhận cũng quan trọng. Nhưng những người thực sự thành công và bền bỉ trong công việc thường có lý do sâu xa hơn để làm việc: họ yêu công việc của mình, họ thích chinh phục thử thách và niềm đam mê ấy có sức lan tỏa đến những người xung quanh. Họ không dễ dàng bỏ cuộc khi gặp khó khăn, và họ có khả năng truyền cảm hứng cho người khác để cùng nhau tiến về mục tiêu chung.
Cách phát triển động lực nội tại trong công việc:
- Tập trung vào điều bạn yêu thích trong công việc
Bất kỳ công việc nào cũng có mặt tích cực và tiêu cực. Thay vì bị cuốn vào những điều khiến bạn chán nản, hãy tìm lại cảm hứng từ những khía cạnh bạn yêu thích, chẳng hạn: cảm giác hoàn thành sau một dự án lớn, hoặc niềm vui khi thấy khách hàng đạt được mục tiêu nhờ sự hỗ trợ của bạn. Xác định và ghi nhớ những “điểm sáng” đó chính là nhiên liệu cho động lực của bạn. - Duy trì thái độ tích cực
Hãy để ý rằng những người lạc quan trong công sở thường lan tỏa năng lượng tích cực đến mọi người xung quanh. Tư duy tích cực không chỉ giúp bạn vượt qua thử thách dễ dàng hơn mà còn khiến bạn cảm thấy yêu công việc hơn mỗi ngày.
Trí tuệ cảm xúc không chỉ góp phần tạo nên sức khỏe tinh thần tích cực, mà còn là yếu tố then chốt quyết định sự thành công trong công việc. Tin vui là bạn hoàn toàn có thể rèn luyện và phát triển Trí tuệ cảm xúc thông qua các nguyên tắc và bài học từ lĩnh vực tâm lý học cảm xúc.
Việc xây dựng năng lực cảm xúc không những giúp bạn giao tiếp và hợp tác hiệu quả hơn, mà còn hỗ trợ bạn ứng phó với áp lực, giải quyết xung đột và phát triển sự nghiệp một cách bền vững. Càng đầu tư vào Trí tuệ cảm xúc, bạn càng tiến gần hơn đến thành công – cả trong công việc lẫn cuộc sống cá nhân.
Dịch từ nguồn: Utilizing Emotional Intelligence In The Workplace
Nguồn ảnh: Pexels
