Dù đã phổ biến hơn, nhưng ít người biết các hoạt động thực hành của ngành tâm lý thuộc “dịch vụ y tế tương cận”. Nói cách khác, y tế tương cận là các hỗ trợ chăm sóc sức khoẻ mà nhà chuyên môn không phải là bác sĩ hay điều dưỡng, và không nhất thiết gắn liền với phòng khám.
ĐỊNH VỊ TÂM LÝ NHƯ MỘT DỊCH VỤ Y TẾ TƯƠNG CẬN
Ảnh: @ Science Photo Library
Trong 5 năm trở lại đây, thuật ngữ “tâm lý học”, “trị liệu tâm lí” hay “can thiệp hành vi” đã không còn quá xa lạ với cộng đồng. Trải qua các biến động của dịch bệnh, vấn đề về sức khoẻ tinh thần trở thành một trong các mối quan tâm lớn toàn cầu, trong đó có Việt Nam.
Các sự kiện sau đỉnh dịch cho thấy rất nhiều vấn đề mà người lao động, nhà quản lý và cả nhân viên y tế phải đối mặt. Các khó khăn về sức khoẻ tâm thần như căng thẳng, lo âu, trầm cảm, kiệt sức…là một trong những nhân tố có tác động rõ rệt đến năng động của tổ chức.
Các đợt giãn cách kéo dài cũng cho thấy hệ quả của nó đối với những người có bệnh lý mạn tính hay đang điều trị các rối loạn tâm lý.
Tất cả điều này làm rõ ràng hơn một bức tranh nhu cầu rất lớn và thực tiễn: cần phải có các hỗ trợ chăm sóc sức khoẻ toàn diện khác đồng hành cùng chăm sóc y tế.
Như vậy, rất cần định vị vai trò của các dịch vụ y tế tương cận – mà tiêu biểu là tâm lý – như một nhu cầu thiết yếu tương ứng với chăm sóc y tế. Bởi, để người bệnh đạt được sự khoẻ mạnh và chất lượng sống tốt nhất, rất cần phải có sự sẵn sàng của các dịch vụ y tế tương cận này bên cạnh chăm sóc y khoa.
Nói cách khác: Rất cần cái bắt tay chặt hơn giữa dịch vụ y tế tương cận và hệ thống y tế hiện hành.
GẮN KẾT HIỆU QUẢ DỊCH VỤ TÂM LÝ VÀO HỆ THỐNG Y TẾ
Những quan sát từ nhà chuyên môn tại Psychub
Mặc dù nhu cầu hỗ trợ toàn diện là rất thật, quá trình làm việc sâu với nhân viên y tế và thân chủ sau đỉnh dịch đã cho chúng tôi rõ hơn những lỏng lẻo trong hợp tác liên ngành của dịch vụ chăm sóc sức khoẻ tinh thần.
Ảnh: @scyther5 – Getty Images
Một thực tế dễ thấy là có khá ít bệnh viện tại Việt Nam có phòng tham vấn – trị liệu tâm lý. Càng ít hơn là phòng chuyên can thiệp trẻ em, hay trị liệu âm ngữ…. Vì vậy, bệnh nhân và gia đình có thể sẽ gặp khó khăn khi tìm kiếm các hỗ trợ chuyên nghiệp này sau khi rời cơ sở y tế. Điều này có nguy cơ dẫn đến quá trình chăm sóc sức khỏe của người bệnh bị ngắt quãng không cần thiết và nhân viên y tế có cảm giác mình chưa hỗ trợ người bệnh được trọn vẹn.
Rõ ràng, việc chưa có một hệ thống chuyển gửi chuyên nghiệp giữa đơn vị y tế và nhà cung cấp dịch vụ y tế tương cận khiến người bệnh khó có thể đến được đúng nơi hỗ trợ nhu cầu chăm sóc của mình, hoặc họ phải mất rất nhiều thời gian và công sức một cách không cần thiết.
Có trường hợp bệnh nhân sau khi nhận chẩn đoán, cần được can thiệp thêm về tâm lý, trở nên vô cùng lo lắng vì không biết tìm chuyên gia đáng tin cậy ở đâu. Lại có người bệnh đang được hỗ trợ bởi dịch vụ y tế tương cận nhưng phát sinh nhu cầu cần được thăm khám y khoa với bác sĩ chuyên ngành, thì đơn vị hỗ trợ lại lúng túng vì không có đầu mối liên kết.
Mặt khác, các nhu cầu tham vấn và hỗ trợ tâm lý cho bệnh nhân, thân nhân, nhân viên y tế… tại Bệnh viện dường như cũng quá tải so với khả năng đáp ứng của nhân viên xã hội tại đây.
Nhìn về tương lai
Có thể thấy dịch vụ y tế tương cận (như trị liệu tâm lý) nếu gắn kết tốt vào hệ thống y tế, sẽ làm cho chuỗi giá trị chăm sóc y tế của bệnh nhân được liền lạc, quá trình chăm sóc sức khỏe có thể bị không bị ngắt quãng khi bệnh nhân đến hoặc rời khỏi cơ sở y tế.
Mặt khác, sự hợp tác liên ngành chặt chẽ này có thể làm rút ngắn thời gian, giảm chi phí điều trị cũng như các nguồn lực xã hội khác đáng kể (ví dụ như các chi phí xã hội tiêu tốn khi người dân mất năng suất lao động, giờ lao động do phải tự mò mẫm tìm kiếm thông tin… ).
Cái bắt tay chặt chẽ của hai hệ thống vì vậy có thể làm giảm nhẹ được rất nhiều âu lo và căng thẳng, mang lại sự an lòng cho không chỉ của người bệnh hay thân nhân và gia đình mà còn cho chính y bác sĩ và người chăm sóc, khi biết rằng bệnh nhân có các hỗ trợ phù hợp sau khi rời phòng bệnh.
Chúng ta sẽ còn nhiều cuộc thảo luận để tìm ra lời giải về việc gắn kết hiệu quả các dịch vụ y tế tương cận vào hệ thống y tế hiện hành, nhưng trước hết sẽ cần hiểu đúng về tầm quan trọng của việc xây dựng một “liên minh y tế” trong và ngoài phòng bệnh, để hướng đến sự an lạc về cả thể chất lẫn tinh thần cho mỗi bệnh nhân.
______
(*) Y tế tương cận bao gồm nhưng không giới hạn các dịch vụ như: tâm lý trị liệu, trị liệu nghệ thuật, can thiệp hành vi, âm ngữ trị liệu, và các hỗ trợ chăm sóc xa hơn là vật lý trị liệu, dinh dưỡng tiết chế, dịch vụ cấp cứu, giáo dục sức khỏe….
Ảnh: Allied Health Library Design Elements
