Trị liệu nghệ thuật là một hình thức trị liệu tâm lý sử dụng tiến trình sáng tạo trong một không gian chữa lành an toàn để cải thiện và gia tăng sức khỏe tâm lý cho thân chủ. Có thể hiểu nôm na trị liệu nghệ thuật là trị liệu tâm lý kết hợp với sáng tạo nghệ thuật.
TRỊ LIỆU NGHỆ THUẬT – ART THERAPY
Có những lúc chúng ta “không nói nên lời”, những từ ngữ là “không đủ”, hay có nhiều khi chúng ta thấy “có gì đó sai sai” bên trong mình mà không tài nào diễn đạt được. Lúc đó, tranh, ảnh, một tác phẩm điêu khắc, một mô hình sáng tạo đầy sống động đôi khi lại có thể giúp chúng ta hình dung được rõ vấn đề hơn. Chúng tôi vẫn hay gọi: “một bức ảnh thay cho vạn lời nói”.
Trị liệu nghệ thuật là một hình thức trị liệu tâm lý sử dụng tiến trình sáng tạo trong một không gian chữa lành an toàn để cải thiện và gia tăng sức khỏe tâm lý cho thân chủ. Có thể hiểu nôm na trị liệu nghệ thuật là trị liệu tâm lý kết hợp với sáng tạo nghệ thuật.
Có nhiều hình thức nghệ thuật được sử dụng trong liệu pháp này, tuy nhiên cách hiểu phổ biến nhất với cụm từ “nghệ thuật” ở đây là nghệ thuật thị giác (visual art). Nghệ thuật thị giác sử dụng trong trị liệu nghệ thuật bao gồm nhưng không giới hạn trong các hình thức vẽ tranh với than, chì, màu nước, sáp màu, cắt dán hình ảnh, vẽ kể chuyện, nặn đất sét, sáng tạo với vải, len, lắp ghép và sắp xếp các sản phẩm 3D, sử dụng các vật liệu và dụng cụ tái chế để sáng tạo.
Trị liệu nghệ thuật mở rộng cơ hội biểu đạt và khám phá các trải nghiệm cá nhân theo nhiều cách thức sáng tạo. Thông qua quá trình tương tác với các chất liệu và dụng cụ, thân chủ có thể làm rõ, khám phá, và giải quyết những mâu thuẫn nội tâm; cùng với sự đồng hành và gợi mở của chuyên viên trị liệu nghệ thuật, thân chủ có thể phát triển khả năng tự nhận thức và niềm tin vào bản thân.
Như mọi hình thức trị liệu tâm lý khác, tiến trình nghệ thuật thường giúp thân chủ chạm ngõ những chất liệu sâu xa trong đời sống cá nhân mà bấy lâu bị dồn nén, cũng như khám phá những giải pháp và thế mạnh của bản thân ẩn sâu trong vô thức.
Một lợi thế của trị liệu nghệ thuật là các thân chủ có thể cảm thấy quá trình tương tác với hình ảnh và màu sắc an toàn và thoải mái hơn là phải nói trực tiếp về những khó khăn của đời sống cá nhân.
“Thoát khỏi những từ ngữ hàng ngày, thứ bạn khám phá được từ những bức ảnh, bức tranh luôn là duy nhất. Những đường nét và màu sắc đơn giản nhất cũng thường ẩn chứa một câu chuyện đằng sau. Trị liệu nghệ thuật mở ra một cánh cửa để trải lòng và giải tỏa căng thẳng.” (Nguyễn Đức Như Thuỷ – Thạc sĩ Trị liệu tâm lý ứng dụng Nghệ thuật thị giác)
Một phiên làm việc thường kéo dài 60 phút, đôi khi có thể kéo dài đến 90 phút tùy theo nhu cầu của thân chủ. Ở mỗi buổi, thân chủ và nhà trị liệu vẫn trao đổi, chia sẻ nhưng đồng thời sẽ có những hoạt động sáng tạo khác. Tùy vào nhu cầu, mức độ thoải mái, và mục tiêu trị liệu mà thân chủ có thể dấn thân vào các tiến trình sáng tạo như vẽ, tô màu, nặn đất sét hoặc cắt dán…

Trị liệu nghệ thuật chú trọng đến tiến trình trưởng thành tâm lý thông qua sáng tạo chứ không đặt mục tiêu tạo ra các tác phẩm nghệ thuật. Đôi khi bạn sẽ hoàn toàn không động đến một cây cọ hay bút chì nào trong suốt một phiên trị liệu. Đôi khi bạn dành toàn thời gian để nói chuyện về một hình ảnh bạn chọn trong một xấp ảnh được chuyên viên trị liệu nghệ thuật chuẩn bị. Đôi khi bạn có thể dành 2-3 phiên liên tiếp để làm việc trên một tác phẩm và liên tục có những cuộc đối thoại sâu với chuyên viên trị liệu nghệ thuật về tác phẩm đó.